fizjologia czlowieka, Turystyka i Rekreacja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Budowa i funkcjonowanie układu nerwowego
Podział układu nerwowego:
1) Układ somatyczny- odbiera informacje ze środowiska zewntrznego oraz narządów ruchu, kieruje pracą miśni
szkieletowych, gruczołów skórnych. Odpowiada za szybkie reakcje na zmiany w środowisku oraz steruje
ruchem. Działanie układu w dużej czści podlega kontroli świadomości.
a) centralny- centrum koordynacji czynności życiowych człowieka
mózgowie (kresomózgowie, midzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, rdze przedłużony)
rdze krgowy(istota biała- zewnątrz, istota szara- wewnątrz;)- ośrodki odruchów wegetatywnych
(oddychanie, wydalanie, itp.)
b) obwodowy:
nerwy czaszkowe (12 par)
nerwy rdzeniowe (31 par)
2) układ autonomiczny (wegetatywny)- działanie nie podlegają kontroli mózgu, są w wikszości niezależne od woli
człowieka , kieruje pracą wyłącznie narządów wewntrznych
a) współczulny (sympatyczny)
b) przywspółczulny (parasympatyczny)
Układ współczulny
Układ przywspółczulny
rozszerza źrenice
zwiksza czstość skurczów serca
rozszerza drogi oddechowe
hamuje wydzielanie soku żołądkowego
pobudza nadnercza
hamuje perystaltyk jelit
rozszerza miśnie pcherza moczowego
zwża źrenice
zmniejsza czstość skurczów serca
zwża drogi oddechowe
pobudza wydzielanie soku żołądkowego
hamuje pracą nadnerczy
pobudza perystaltyk jelit
powoduje skurcz pcherza moczowego
układ szybkiego reagowania
układ
hamujący i rozluźniający
Komórki nerwowe:
Układ nerwowy składa si z
neuronów
oraz
komórek glejowych
. W ukł. Nerwowym znajduje si ok. 25mld
komórek.
Budowa neuronu:
akson- wypustka wyprowadzająca impuls
przewżenie Ranviera- wzmacnia impuls
dendryty - krótkie rozgałzione wypustki przewodzące impulsy w stron
ciała komórki
ciało komórki
otoczka mielinowa- izolacja
komórki Schwanna- komórki glejowe obwodowego układu nerwowego
wystpujące w zespołach, tworzą powłok mielinową
Neurony kontaktują si ze sobą i inni komórkami za pośrednictwem
synaps.
Synapsa-
miejsce komunikacji błony koczącej akson z błoną komórkową
drugiej komórki - nerwowej lub komórki miśniowej lub gruczołowej.
Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy
udziale substancji o charakterze neuroprzekaźnika (zwanego czasem
neurohormonem) — mediatora synaptycznego (
synapsy chemiczne
) lub
na drodze impulsu elektrycznego (
synapsy elektryczne
).
Łuk odruchowy:
Za odbiór bodźców ze środowiska zewntrznego odpowiedzialne są
receptory. Receptory reagują na dany bodziec pobudzeniem,
przekształcając go w impuls elektryczny, który przez neurony jest
doprowadzany do efektorów- komórek lub narządów wykonawczych.
Odruchy:
Bezwarunkowe
- są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie niezależnie od naszej woli.
Odbywają si za pośrednictwem ośrodków podkorowych i ośrodków rdzenia krgowego..
Warunkowe
- są to odruchy nabyte (wyuczone), w których główną rol odgrywa kora mózgowa.
Odruchy te powstają w trakcie rozwoju i życia osobniczego w wyniku wielokrotnego kojarzenia bodźca
bezwarunkowego z bodźcem obojtnym. Bodziec obojtny musi poprzedzać bodziec bezwarunkowy.
Proces ten prowadzi po pewnym czasie do przekształcenia bodźca obojtnego w bodziec warunkowy.
Wpływ wysiłku fizycznego na układ nerwowy:
rozwój dodatkowych gałązek nerwowych prowadzących do włókien miśniowych,
pobudzenie pracy ośrodkowego układu nerwowego,
rozwój si pamici ruchowej oraz szybkości i łatwości oddziaływania na bodźce zewntrzne,
usuwanie lub zmniejszanie za pomocą specjalnych ćwicze zaburze równowagi i koordynacji ruchów.
Budowa i funkcjonowanie układu dokrewnego
Regulacja oraz koordynacja wszystkich układów i narządów wewntrznych człowieka odbywa si dziki
współdziałaniu układu nerwowego i dokrewnego (endokrynnego). Ukł. nerwowy pełni funkcj nadrzdną
odbiera
bodźce, przetwarza je i wysyła impulsy elektryczne do komórek w narządach. Ukł. dokrewny jest podrzdny
po pobudzeniu przez komórki nerwowe jego komórki produkują i wydzielają hormony, które roznoszą informacje
po organizmie. Rozchodzą si znacznie wolniej, działają na komórki przez dłuższy czas.
W skład układu hormonalnego wchodzą liczne gruczoły dokrewne i wyspecjalizowane tkanki, których zadaniem jest
produkowanie wyspecjalizowanych substancji regulujących rozmaite funkcje organizmu - hormonów.
Wydzielanie hormonów podlega zarówno kontroli na drodze sprzże zwrotnych jak i regulacji ze strony układu
nerwowego.
Gruczoły układu dokrewnego:
Przysadka mózgowa
nieparzysty gruczoł położony na podstawie mózgu
stanowi ogniwo łączące ukł. nerwowy z ukł. dokrewnym
wydziela hormon wzrostu, hormony tropowe, prolaktyn (niedobór
powoduje karłowatość, nadmiar gigantyzm)
Szyszynka
nieparzysty gruczoł leżący w śródmózgowiu
produkuje melatonin
Tarczyca
nieparzysty narząd, leżący w środkowo-przedniej czści szyi
wydziela tyroksyn i kalcytonin
Przytarczyce
wystpują w liczbie dwóch par, leżą na dolnej powierzchni gruczołu tarczycowego
wydzielają parathormon
Grasica
gruczoł położony w śródpiersiu przednim, za mostkiem
znaczne rozmiary w okresie noworodkowym i dziecicym, z czasem zanika
wydziela tymozyn
Nadnercza
parzysty gruczoł, leżący na górnych biegunach nerek
wydziela
glukokortykoidy
, mineralokortykoidy,
adrenalin
i
noradrenalin
Trzustka
zawiera w miąższu liczne, luźno rozsiane skupienia komórek- wyspy Langerhansa
można wyróżnić 3 rodzaje komórek- alfa, beta, gamma
wydziela glukagon (alfa), insulin (beta)
Gruczoły płciowe żeńskie- jajniki
gruczoł parzysty leżący w miednicy mniejszej
wydzielają
estrogeny
i progesteron
Gruczoły płciowe męskie- jądra
parzysty złożony gruczoł cewkowy zawieszony luźno w worku mosznowym
wydziela
testosteron
Hormony:
Hormony
są to substancje chemiczne o różnorodnej budowie, regulujące i koordynujące prac różnych narządów.
Działają w bardzo małych ilościach. Ich działanie jest swoiste- wywierają wpływ tylko na określone narządy.
Ze wzgldu na
budow
można je podzielić na :
peptydowe i białkowe
pochodne aminokwasów
steroidowe
Hormony wytwarzane są w różnych
miejscach
i dlatego możliwy jest podział na:
hormony gruczołowe, które wytwarzane są przez gruczoły wydzielania wewntrznego, takie jak
przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, trzustka, nadnercza, gonady.
hormony tkankowe produkowane przez tkank nerwową neurohormony , nerk czy ścian przewodu
pokarmowego.
Możliwy jest jeszcze podział , który pod uwag
kierunek katalizowanych procesów metabolicznych
, na hormony :
kataboliczne – nasilające procesy degradacji,
anaboliczne – stymulujące procesy biosyntezy.
Hormony nadnerczy:
Glikokortykoidy- np. kortyzol (hormon stresu):
regulacja metabolizmu związków organicznych prowadzących do podniesienia stżenia substancji
energetycznych we krwi (lecz nie glukozy)
utrzymują prawidłową pobudliwość miśni
biorą udział w reakcjach stresowych
Adrenalina- hormon stresu-
stawia organizm w stan gotowości:
podwyższa ciśnienie krwi
przyspiesza ttno
przyspiesza czstotliwość oddechów
zwża naczynia krwionośne
zwiksza tempo metabolizmu
podnosi stżenie cukru we krwi
Noradrenlina
działa podobnie do adrenaliny, ale słabiej, nie zwiksza poziomu cukru we krwi
jej poziom w mózgu wpływa na nastrój
Hormony szczścia:
Dopamina:
substancja neuroprzekaźnikowa, wpływa na aktywność ruchową i wywołuje uczucie euforii
wydzielana w korze mózgowej, jądrach podstawy mózgu i podwzgórzu
główne działanie kokainy polega na stymulowaniu wydzielania dopaminy w mózg.
Endorfiny:
grupa hormonów peptydowych, wywołują doskonałe samopoczucie i zadowolenie z siebie oraz generalnie
wywołują wszelkie inne stany euforyczne. Tłumią odczuwanie drtwienia i bólu, są związane także z
procesem uczenia si i zapamitywania
produkowane w ośrodkowym układzie nerwowym i przysadce mózgowej
niektóre bodźce, powodujące wydzielanie endorfin, to: poczucie zagrożenia, śmiech a nawet myślenie o
śmiechu, wysiłek fizyczny (chociaż niektórzy naukowcy twierdzą, iż to udział w rywalizacji sportowej ma
na to znaczący wpływ) przypuszcza si, że przedłużony intensywny wysiłek powoduje wzmożone
wydzielanie endorfin, objawiające si euforią biegacza, niedotlenienie - na tej drodze istnieje hipoteza
działania euforyzującego alkoholu na organizm poprzez zwikszone powinowactwo tej substancji do tlenu,
czekolada , seks
wytwarzane przez mózg, działają podobnie jak morfina, zmniejszają ból i wprawiają w błogostan.
Zasada ujemnego sprzżenia zwrotnego:
Sprzężenie zwrotne ujemne
ma za zadanie utrzymanie jakiegoś parametru na określonym poziomie. Zachodzi
wtedy, gdy jakiekolwiek zaburzenia powodujące odchylenie wartości parametru od zadanej wartości w
którąkolwiek stron powodują działania prowadzące do zmiany wartości parametru w stron przeciwną (stąd
nazwa "ujemne"), a wic do kompensacji efektu tego odchylenia. W układzie hormonalnym funkcj regulującą i
sterującą sprzżeniem zwrotnym pełni przysadka mózgowa.
Przykład:
wzrost poziomu glukozy we krwi powoduje wydzielanie insuliny, poziom glukozy spada. Jeśli spadnie
poniżej normy, wydzielany jest glukagon, który powoduje podwyższenie stżenia glukozy. Dziki takiemu
mechanizmowi zachowana jest równowaga.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]